Laura van Geest in FD-column over toezichtregels elders

 

Scherper financieel toezicht? Kijk ook buiten de Europese kaasstolp

Creativiteit kent geen grenzen, als er geld verdiend kan worden. De mazen van de wet worden creatief verkend. Dat geldt voor belastingwetgeving, dat geldt voor toezichtwetgeving. Met het europese-paspoort-regime krijgt een bedrijf toegang tot de hele Europese markt. Een scherp aan de wind zeilende ondernemer kan Nederlandse wetten ontgaan met de keuze voor een vestigingsplaats met een soepele toezichthouder. Frustrerend, als je als AFM kwetsbare consumenten wilt beschermen tegen lorrige beleggingsproducten of peperdure flitskredieten. De logische oplossing lijkt dan Europese wetgeving met onderling afgestemd toezicht en afscheid van Nederlandse extraatjes (‘goldplating’).

Belangenstrijd

Maar 'elk nadeel hep z'n voordeel', in de woorden van Johan Cruijff. Traditioneel richtte veel EU toezichtregels zich op harmonisatie van bestaande nationale regelgeving. Eenheid uit verscheidenheid, met de verschillende Europese regimes als proeftuinen. In theorie kies je de beste optie, in de praktijk komt er een flinke scheut belangenstrijd aan te pas. Tegenwoordig staat de Europese regelgeving in het teken van nieuwe ontwikkelingen als duurzaamheid en digitalisering; het is meer greenfield qua karakter.

Sommigen beroemen zich erop dat de Unie baanbrekend is, trendsettend zelfs op wereldschaal. Maar dat je in één keer raak schiet, is natuurlijk geen gegeven. De EU mist nu interne beleidsvariëteit als bron voor innovatie en vernieuwing. Navelstaren is een ander risico. Alle aandacht wordt opgeslokt door de noodzaak het binnen de Unie (lidstaten, Commissie, Raad en Europees Parlement) samen eens te worden.

Maar de wereld is groter dan de Unie en soms is het gras bij de buren echt groener. De afgelopen vergadering van IOSCO — de internationale vereniging van toezichthouders op effectenmarkten —in Bangkok bood een mooie kans om te shoppen bij collega toezichthouders.

Welk beleid kies je bij innovaties? In Hongkong hanteren ze bij crypto de regel 'Same business, same risks, same rules'. Crypto’s vinden ze veel riskanter dan gewone effecten, dus kiezen ze voor meer en extra regels. Dat is toch wel andere koek dan in Europa, waar crypto’s juist een lichter regime genieten onder de MiCAR (de Markten in Crypto-Activa Verordening). Geen wonder dat velen — waaronder de AFM — pleiten voor een strengere MiCAR 2.0.

Rood-oranje-groen

Welke beleidsopties zijn er bij nieuwe vragen? De ASEAN-landen (Association of Southeast Asian Nations) hanteren een soort stoplicht bij het labelen van duurzame activiteiten: rood, oranje, groen. Oranje is gereserveerd voor activiteiten die nog niet-duurzaam zijn maar wel een concreet pad kennen om binnen 5 jaar hun impact op klimaat en milieu te verkleinen. Denk aan het Duitse verkeerslicht dat van rood via oranje naar groen verspringt. De Britse collega’s denken over een beleggingscategorie ‘sustainability improvers’. Mooie inspiratie voor de Europese Commissie, bij de verkenning dit najaar naar wat meer op de retailklant georiënteerde duurzaamheidsregels.

Over de grens zie je creatieve oplossingen voor bekende problemen. In Singapore werkt de toezichthouder aan AI-oplossingen voor thema's die de sector lastig vindt, zoals criminaliteit en duurzaamheid. In plaats van richtsnoeren op papier zien we daar een techplatform met data analytics ontstaan, ontwikkeld in een publiek-private constellatie. Een interessante brug tussen toezichthouders en ondertoezichtgestelden.

Ook zien we hoe buiten de EU bekende oplossingen met succes worden getest. Zo hanteert de grootste toezichthouder op effectenmarkten van Canada, de OSC, al sinds 2016 een klokkenluidersprogramma. In zaken die lastig op te sporen en te bewijzen zijn, heeft de OSC dankzij 11 klokkenluiders en CAN$ 9 mln aan tipgeld in 19 gevallen succesvol kunnen handhaven. De boete-opbrengst was CAN$ 48 mln. Meer nog dan deze koele cijfers sterken de enthousiaste verhalen van deze collega-toezichthouder ons in onze wens voor een klokkenluidersregeling voor de AFM. De EU kent hiervoor al een lidstaatoptie.

Toezichtarbitrage is de nagel aan de doodkist van een toezichthouder. Water vloeit naar het laagste punt en dat geldt zeker voor de financiële sector. Maar stilstaand water is ook geen feest. Het gaat om de goede mix tussen variatie en convergentie. De richtlijnen van IOSCO, die dit jaar zijn veertigste verjaardag viert, zijn een mooie illustratie van deze eenheid in verscheidenheid op wereldschaal. De Unie als trendsetter is een nobel streven, maar dat lukt alleen als inhoud het wint in de belangenstrijd. En als we bereid blijven van elders te leren.