Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft)

Samen met onder meer De Nederlandsche Bank is de AFM verantwoordelijk voor het toezicht op de naleving van de verplichtingen volgend uit de Wwft. De financiële ondernemingen die onder het Wwft-toezicht van de AFM vallen zijn:

•  beleggingsondernemingen
• (beheerders van) beleggingsinstellingen
• (beheerders van) icbe's
• financiële dienstverleners, voor zover zij bemiddelen bij de totstandkoming van levensverzekeringsovereenkomsten.

De Wwft kent 2 kernverplichtingen: het cliëntenonderzoek en de meldingsplicht. Deze worden hieronder kort toegelicht. In de AFM-leidraad vindt u meer uitleg.

Het cliëntenonderzoek moet uw onderneming onder meer in staat stellen de identiteit van de cliënt en van de uiteindelijk belanghebbende van de cliënt (de zogenaamde UBO) te verifiëren en de herkomst van het vermogen vast te stellen. De diepgang van het cliëntenonderzoek moet worden afgestemd op de risico’s op witwassen of financiering van terrorisme dat het type cliënt, de zakelijke relatie, productie of transactie met zich meebrengen.

Uw onderneming moet bij de inschatting van het landrisico  van een cliënt gebruik maken van de publicaties van Financial Action Task Force (FATF), waarin zij risicolanden aanwijst. Risicolanden leveren onvoldoende inspanning om witwassen en terrorismefinanciering te voorkomen. Deze publicaties op de website van FATF worden jaarlijks in februari, juni en oktober herzien als daar aanleiding voor is. 

De lijsten met risicolanden kunt u vinden op de website van de FATF.

Het overzicht van staten die zijn aangewezen door de Europese Commissie als staten met een hoger risico op witwassen of financieren van terrorisme kunt u vinden op de website van de Europese Commissie.

Afwijkende transactiepatronen kunnen voor uw onderneming reden zijn een transactie als ongebruikelijk aan te merken. Uw onderneming is verplicht deze ongebruikelijke (voorgenomen) transacties onverwijld te melden bij de Financiële inlichtingen eenheid (FIU-Nederland). Slechts een vermoeden dat een transactie verband  houdt met witwassen of het financieren van terrorisme is al voldoende. De drempel om een ongebruikelijke transactie te melden is dus laag. Bij de beoordeling of een transactie als ongebruikelijk is aan te merken moet u gebruik maken van de indicatoren genoemd in het Uitvoeringsbesluit Wwft 2018.

Ongebruikelijke transacties zijn in bepaalde gevallen ook aan te merken als incident op grond van de Wet op het financieel toezicht (Wft) en moeten in die gevallen ook onverwijld bij de AFM worden gemeld.

Voorbeelden ongebruikelijke transacties

Zie hieronder een aantal voorbeelden van ongebruikelijke transacties die gemeld zijn bij de FIU-Nederland. Om herleidbaarheid te voorkomen zijn de voorbeelden geanonimiseerd en op een aantal onderdelen aangepast.

Voorgenomen transactie gemeld
Een beleggingsonderneming heeft cliëntenonderzoek verricht in het kader van een voorgenomen transactie. Deze voorgenomen, eenmalige transactie had een waarde van enkele duizenden euro’s. Uit het cliëntenonderzoek bleek dat de opdrachtgever een in Oekraïne gevestigd persoon is die nauwe banden onderhoudt met een Russisch bedrijf dat in het verleden door de Europese Unie op een sanctielijst is geplaatst. De beleggingsonderneming vertrouwt het niet en heeft de transactie geweigerd. De voorgenomen transactie is gemeld bij de FIU-Nederland.

Tropische cliënt aanwezig in de Paradise Papers
De activa van een cliënt van een beleggingsonderneming zijn overgegaan naar een andere, nieuwe onderneming. De beleggingsonderneming wordt gevraagd om de tenaamstelling van de beleggersrekening en de tegenrekening aan te passen. Hierop heeft de beleggingsonderneming een cliëntenonderzoek verricht. De nieuwe onderneming is gevestigd op de Kaaimaneilanden. Tijdens het cliëntenonderzoek blijkt dat de naam van deze nieuwe onderneming voorkomt in de ‘Offshore Leaks Database’ van het Internationaal Consortium van Onderzoeksjournalisten (ICIJ). Deze database van het ICIJ bevat informatie over meer dan 785.000 offshore entiteiten die mogelijk betrokken zijn bij (internationale) belastingontwijking, dit op basis van gelekte documentatie zoals de ‘Paradise Papers’. De beleggingsonderneming heeft de Kaaimaneilanden aangemerkt als geografisch gebied met een hoog risico op witwassen. Als gevolg van deze bevindingen ontstond bij de beleggingsonderneming de verdenking van mogelijk witwassen. De beleggingsonderneming heeft melding gemaakt bij de FIU-Nederland.

Verkoop pand ver boven taxatiewaarde
Een (beheerder van een) beleggingsinstelling koopt en verkoopt vastgoed als investering. Bij de verkoop van een pand met een horecabestemming biedt de koper een bedrag dat ruim tweemaal hoger is dan de taxatiewaarde. Voordat de verkoop was gesloten heeft de beleggingsinstelling nader onderzoek gedaan naar de kopende partij. Er is een screening uitgevoerd naar de potentiële koper en de herkomst van het vermogen is onderzocht. Op basis van het onderzoek is besloten tot de verkoop over te gaan. Desalniettemin viel het verschil tussen de verkoopsom en taxatiewaarde op en heeft de beleggingsinstelling besloten de ongebruikelijke transactie te melden bij FIU-Nederland.

Onduidelijkheid over fiscaliteit
Een beleggingsonderneming heeft een stichting als klant. De oprichter heeft een aanzienlijk kapitaal gestort in deze stichting. De stichting is aangewezen als een algemeen nut beogende instelling (ANBI) en daarom kan gebruik worden gemaakt van belastingvoordelen bij bijvoorbeeld erven of schenken. De beleggingsonderneming vermoedt echter dat de stichting gebruikt wordt om fiscale fraude te plegen. De beleggingsonderneming twijfelt namelijk of de stichting daadwerkelijk de werkzaamheden verricht zoals bedoeld in de statuten van de stichting. De beleggingsonderneming vermoedt dat de stichting onterecht een ANBI-status heeft en de oprichter zijn belastingplicht ontduikt. De beleggingsonderneming heeft melding gemaakt van mogelijke fiscale fraude bij FIU-Nederland. Op 7 oktober 2008 heeft de Hoge Raad (ECLI:NL:HR:2008:BD2774) geoordeeld dat fiscale fraude een vorm van witwassen is. Uit het arrest volgt dat sprake is van witwassen in geval de gelden uit belastingfraude afkomstig zouden zijn.

Wasserette betaalt grote sommen geld contant
Een beleggingsinstelling heeft een aantal panden in haar beleggingsportefeuille. In een van deze panden is een wasserette gevestigd. De eigenaar van deze wasserette heeft al meerdere malen huurachterstanden gehad, die hij uiteindelijk steeds contant voldoet. Om ontruiming te voorkomen doet de eigenaar van de wasserette op een gegeven moment wederom een contante betaling aan de deurwaarder van €21.500. De beleggingsinstelling heeft deze ongebruikelijke transactie vervolgens gemeld bij de FIU-Nederland.

Een hooggeplaatste persoon uit Irak als cliënt
Een beheerder van beleggingsinstelling heeft een fonds in Luxemburg met daarin een hooggeplaatste Irakees als belegger. De Irakees belegt in dit fonds via een investment holding company gevestigd op Panama, waarachter een trust is geplaatst. Deze persoon is een van de uiteindelijke belanghebbenden van deze trust. De beheerder van de beleggingsinstelling heeft de cliënt bij aanvang van de zakelijke relatie aangemerkt als een ‘hoogrisicocliënt', omdat uit onderzoek van de instelling blijkt dat de Irakees een zogeheten politiek prominent persoon is. Gedurende de jaren vinden er meerdere grote bijstortingen in het fonds plaats door deze cliënt. Op een zeker moment krijgt de beleggingsinstelling bericht van haar transfer agent - aan wie zij het cliëntenonderzoek heeft uitbesteed – dat deze cliënt bestuurder zou zijn van een bank die op een sanctielijst staat. Uit eigen onderzoek van de instelling blijkt vervolgens niet dat deze bank op een sanctielijst staat en ook blijkt niet dat deze cliënt betrokken is bij witwassen en/of terrorismefinanciering. Volledigheidshalve besluit de instelling toch te melden bij de FIU-Nederland.