Financiële stabiliteitsrisico’s nemen toe door geopolitieke spanningen

Actuele ontwikkelingen en risico’s financiële stabiliteit

Hoewel de Nederlandse economie relatief goed presteert, zijn de economische vooruitzichten met veel onzekerheid omgeven. De (aangekondigde) Amerikaanse invoerheffingen drukken de groei van de wereldeconomie. Aangezien de Nederlandse economie sterk afhankelijk is van de wereldhandel zullen de negatieve effecten van tarieven juist hier voelbaar worden. Deze negatieve handelseffecten kunnen worden versterkt, omdat Nederland financieel en technologisch afhankelijk is van de VS.

Na een langdurige periode van stijgende aandelenkoersen is de volatiliteit op financiële markten recent toegenomen. Vooralsnog heeft het financiële systeem de huidige (rente)schokken goed kunnen verwerken. Het FSC constateert twee actuele ontwikkelingen die financiële stabiliteitsrisico’s vergroten. Ten eerste de toenemende ondermijning van internationale samenwerking en multilaterale fora, omdat veel belangrijke uitdagingen een grensoverschrijdend karakter kennen, waaronder klimaatverandering, de regulering van Niet-Bancaire Financiële Instellingen (NBFI’s) en crypto-activa. Ten tweede nemen cyber- en hybride dreigingen toe, die onder meer het betalingsverkeer en de financiële kerninfrastructuur kunnen raken.

Visie op de financiële sector

Het FSC bespreekt ook de visie van de minister van Financiën op de financiële sector en steunt de belangrijkste uitgangspunten. Voor het bevorderen van financiële stabiliteit is het voltooien van de Europese interne markt – onder meer via verdieping van de Europese spaar- en investeringsunie – een belangrijke prioriteit om zo een bredere beschikbaarheid van meer en diverse vormen van kapitaal te realiseren. Tevens kan het vereenvoudigen van financiële regulering de concurrentiekracht bevorderen. Tegelijkertijd mag dit niet leiden tot een verminderde weerbaarheid, bijvoorbeeld als gevolg van lagere kapitaaleisen. Daarom is het nodig een goede balans te vinden tussen het verminderen van regeldruk en goed toezicht op financiële instellingen.

Verder is specifieke aandacht nodig voor de toereikendheid van macroprudentieel beleid voor NBFI’s. De weerbaarheid van geldmarktfondsen tijdens stress dient versterkt te worden om zo hun liquiditeitsfunctie te waarborgen. Daarnaast dienen macroprudentiële instrumenten voor banken, zoals systeembuffers, in de EU verder geharmoniseerd te worden om een beter en vergelijkbaar schokabsorptievermogen bij grote banken, minder complexiteit en een gelijker speelveld te bereiken.

Risico’s van hoge overheidsschulden

Houdbare overheidsschulden zijn essentieel voor financiële stabiliteit, met de Europese begrotingsregels als belangrijk anker voor vertrouwen in overheidsfinanciën. Zo zijn landen met een hoge schuld gevoeliger voor een omslag op financiële markten, bijvoorbeeld als gevolg van oplopende geopolitieke spanningen (hoofdstuk 3 in Overzicht Financiële Stabiliteit - Najaar 2024). Hoge schulden kunnen ook leiden tot de zogenaamde sovereign-financial sector nexus, waarbij de stabiliteit van het financiële systeem sterk verbonden is met ontwikkelingen in de overheidsschuld. Vanwege deze verwevenheid kunnen schokken op staatsobligaties via waarde- en liquiditeitseffecten namelijk snel doorwerken in financiële condities.

Tegelijkertijd erkent het FSC dat een tijdelijke uitzondering op de begrotingsregels nodig kan zijn voor extra defensie-uitgaven. Deze uitzondering zou wel tijdelijk, begrensd en idealiter aflopend moeten zijn. Daarbij is het van belang dat lidstaten extra defensie-uitgaven voor de langere termijn in hun begroting inpassen. Deze opgave onderschrijft nog eens het belang van structurele hervormingen om problemen aan de knellende aanbodkant van de economie aan te pakken en de potentiële groei te vergroten.

Volgende vergadering

De eerstvolgende vergadering van het FSC vindt plaats op 9 juli 2025.

In het Financieel Stabiliteitscomité spreken vertegenwoordigers van de Autoriteit Financiële Markten, De Nederlandsche Bank en het ministerie van Financiën over ontwikkelingen op het gebied van de stabiliteit van het Nederlandse financiële stelsel. Het Centraal Planbureau neemt als externe deskundige deel aan de vergaderingen. De President van DNB is voorzitter van het FSC.

 

Meer informatie

Verslag Financieel Stabiliteitscomité van 24 maart 2025 (pdf, 199 kB)