Column Laura van Geest in FD: Op zoek naar de onzichtbare vrouwen

‘De tijd is voorbij dat alles voor en door mannen werd bepaald. Maar het eeuwenlange 'mannenbeleid' werkt nog dagelijks door in onze samenleving. Volgens AFM-voorzitter Laura van Geest wordt de vrouw vaak over het hoofd gezien, zoals in statistieken, in onderzoek, in de kunst en in de medische zorg.

Binnenkort is het weer Wereldvrouwendag, de jaarlijkse peildatum van hoe vrouwen varen aan de top. Dat zorgt in sommige kringen misschien voor stress: hoe kom je vóór 8 maart in de beeldvorming van een halfleeg naar een half vol glas? Zo niet bij de AFM, hier is alles chill. De medewerkers bij de AFM zijn fifty-fifty man vrouw, en van eerstelijns-manager tot Raad van Toezicht is tenminste 40% vrouw. De AFM kent geen loonkloof, aldus de Erasmus Universiteit. We zijn een voorloper in de sector. Waar de AFM nu al twee keer achter elkaar een vrouwelijke voorzitter heeft, zijn pas in 2021 de eersten gesignaleerd bij een verzekeraar en een vermogensbeheerder en is het nog wachten op de eerste grootbank. Ook elders is nog werk te doen. Volgens de Female Board Index lag het aantal vrouwelijke bestuurders bij de 89 gerapporteerde beursondernemingen in 2022 op 15%. Van de 32 nieuwe bestuurders waren er maar vijf vrouw.

Cherchez la femme, kortom. Die zoektocht is niet voorbehouden aan het bedrijfsleven. ‘Do women have to be naked to get into the museum?’ vroegen de Guerrilla Girls toen ze het aantal naakte modellen (85%) afzetten versus het aantal kunstenaars (5%) van de vrouwelijke soort. Er is een hausse aan tentoonstellingen over overleden vrouwelijke schilders, er verschijnen boeken over vrouwelijke natuurkundigen, zelfs het geslacht van de tekenaars van de grotten van Lascaux is onderwerp van debat. Want ja, in de woorden van Simone de Beauvoir: 'De hele geschiedenis van de vrouw is geschreven door de man'.

Die slechte afspiegeling is natuurlijk zuur voor vrouwen zelf, maar het gaat om meer dan ‘poppetjes’. Meiden missen een rolmodel, als organisatie vis je in maar een deel van de talentenvijver, en teams van diverse samenstelling zijn minder bevattelijk voor groupthink. En bovenal, met mannen in de hoofdrol krijg je een wereld gebouwd voor mannen.

Hoe bied je hier tegenwicht aan? Een manier is 'genderbudgetting', het beoordelen van de effecten van begrotingsbeleid op vrouwen/meisjes versus mannen/jongens. Nederland krijgt hierover een kritisch rapport van de EU. Ik ben geen fan van deze methode. Het risico is de constatering dat er meer geld naar vrouwen gaat, want ja ze leven langer, ze zijn economisch kwetsbaarder dan mannen. En dan? Ons begrotingsbeleid wordt volop gebruikt om ongelijkheid te bestrijden, het fiscale stelsel staat bol van kortingen om de arbeidsparticipatie van vrouwen, als minstverdienende partner, als alleenstaande ouder, te bevorderen. Het rijk kent daarnaast een Gendertoets in het Integraal Afwegingskader voor Beleid en Regelgeving (IAK). Alle nieuwe regelgeving wordt in beginsel langs deze lat gelegd. Sympathiek, maar het beziet natuurlijk alleen veranderingen aan de marge.

Meten is weten, maar dan moet je wel góed meten. Dat toont het boek Invisible Women (2020) van Caroline Criado Perez. De mens in de statistiek is vaak een man. Het proefdier in de medicijnentest is vaak een mannetje. Invisible Women laat over de volle breedte met internationale voorbeelden zien van wat dit voor vrouwen betekent. Van het sneeuwvrij maken van straten (schoongemaakt voor de man in de auto, vrouwelijke mantelzorgers vielen op het trottoir), tot het routenet van het ov (toegesneden op de forens), tot de medische zorg. Voorbeelden die je met genderbudgetting of een Gendertoets niet makkelijk op het spoor komt. Ook Nederland kent onzichtbare vrouwen. ‘Cardiofeminist’ Angela Maas trekt nog volop ten strijde voor beter onderzoek naar hart- en vaatziekten. Want ook al sterven hier meer vrouwen dan mannen aan, bij wetenschappelijk onderzoek worden met name mannen onderzocht. Hoezo zijn symptomen en oorzaken bij vrouwen ‘atypisch’? En onderzoek van ABNAmro laat zien dat in Nederland vrouwen zich minder goed bediend voelen door de financiële sector dan mannen. Dat geldt voor vrouwen met een krappe beurs, voor vermogende vrouwen en voor vrouwelijke ondernemers.

Een Nederlandse versie van Invisible Women, dat zou nog eens mooi zijn. Niet wat hap-snapbeelden, maar een onderzoek dat stelselmatig de onzichtbare verschillen blootlegt. Niet op gevoel, maar met hard meten. Zodat we het systeem zelf kunnen beoordelen. En ook al combineert minister Robbert Dijkgraaf wetenschap en emancipatie in zijn portefeuille, zoiets raakt het hele kabinet.’